basa LAPPUNG dillom huruf cetak/latin

Penulisan basa Lappung dillom huruf cetak/latin, mak dapok kik haga ti goggoh ko jama penulisan kata di lom bahasa Indonesia, penulisan di lom bahasa Indonesia say bukiblat jama ejaan yang disempurnakan (eyd) 1972, selalu haga ngejadi ko unggal kata say tipakay jadi buttak, praktis(sesingkat mungkin) wad kata say ti luwang huruf ni, wad say senangun tisingkat ataw malahan ti khubah nyin sesuway jama emma ni jamma Indonesia, (jamma Indonesia say hippa dano)

Papikha cittu penulisan basa Lappung makay huruf cetak, say dapok ticawa ko salah :

- heni, atukhan ni : henni
- bahuga, atukhan ni : bakhuga
- ragom, atukhan ni : khanggom
- srengsem, atukhan ni : sekhossom, khik lamon cittu bakhih.

kata ataw istilah dillom basa Lappung mak dapok ti khakhubah, induh ya cakha nyawa koni ataw cakha nulis ni, kik mak tebbong di penulisan ni, bukhubah/sumang moneh di khetti ni.

Cakha ngehija basa Lappung kik makay huruf cetak,
cittu :

- luah, tibaca : lu-ah ..... say tebbong tulisan ni : luwah
- manjau, tibaca : manja-u ..... say tebbong tulisan ni : manjaw
- tian, tibaca : ti-an ..... say tebbong tulisan ni : tiyan

penjelasan :
1. semakkung ni huruf a di kata lu-ah, wad huruf w say jadi kelabay ni disan, kik bupatokan jama aksara ka ga nga, kata lu-wah no, kelabay wa ni, wa kelengiyah(ah) yaddo da anak huruf say wad di kebellah kanan ni kelabay, sedongkon kelabay a ni mak ngeddok di kata luwah.
2. di kata man-jaw, kelabay ja ni, ja tekelungaw(aw) yaddo da anak huruf say wad di bah ni kelabay, ja tekelungaw jadi jaw, acak makay w layin u, kik makay u penulisan ni, ya tibaca man-ja-u.
3.khanno moneh di kata ti-yan, di kata tiyan jo, kelabay ya ni, ngeddok anak datas say kegakhis khuwa(an), ngahija ni ya datas yan, kik ya ti tulis tian, khetti ni wad kelabay a say ti kukhuk ko disan, bunyi ni jadi ti-an.

Na khanno da singkat ni, api mula penulisan basa Lappung di lom hurup cetak/latin, mak dapok kik haga nawak cakha penulisan bahasa Indonesia, basa Lappung patokan ni di aksara ka ga nga.

Anjak bahasa melayu.
Bahasa Indonesia say awwal ni yaddo da bahasa Melayu, makhi wad penambahan jak bahasa daerah say dominan, bahasa asing(import) khayya kinjuk bahasa inggris, di dunia ilmu pengetahuan kham ngehalu gellakh ilmiah ni bumacam tanoman(tumbuhan) say khisok ti cawa ko nama latin/nama ilmiah, ulih ya makai bahasa latin, khik lagi lamon say bakhih.

Papikha cittu kata semakkungni wad eyd, khik cittu kata import :

- djaya : tanno titulis : jaya
- tjinta : tanno titulis : cinta

- university : jadi : universitas
- quality : jadi : kwalitas

Khusus istilah import, atukhanni(semestinya) jak awwal pemekhittah mak pekhallu ngekhakhubah ya, ataw ngesesuway koni jama emma indonesia, akibat ni kelamonan jamma indonesia so kak cawa khisok mak tebbong/kepleset kak ngucak ko kata say kelikoh(rumit) khusus ni kata/istilah import no jinna.

cittu kata say khisok mak tebbong di emma indonesia :

- karburator jadi kabilator.
- backing jadi dekeng.

Khanno da sassak ni, emma ni jamma Indonesia jo.

wad moneh kata say bukhubah cakha penyebbutan/penulisan ni, khayya kinjuk :

- tiada tahu : tanno jadi : tidak tau
- tiada mengapa : tanno jadi : tidak apa

Bahasa indonesia massa(dapat) pengaruh moneh jak media massa, elektronik ataw say cetak. Na, kik ukhusan say hijjo, jamma say terlibat langsung(awak media) disan say ngejadiko wad ni pergeseran kata khik istilah, ataw kosa kata say muwaq(baru).
Wartawan khik penulis naskah bekhita jadi penattu khik penyumbang(pengaruh) say paling balaq wad ni istilah khik kosa kata say muwaq di media, hal hinno dapok disebab ko anjak latar belakang ni tiyan, khayya kinjuk budaya, suku, khik faktor pendidikan.
Halok kham butatanya, wad kodo jamma say bani ngelamar kekhajja jadi wartawan kik tiyan mak ngeddok latar belakang pendidikan jurnalistik?, jawaban ni mak ngeddok, api lagi di era kompetisi tanno hijjo, unyin ni sekhabba kettat, kham jejama panday, kik haga ngandal ko kemampuan/skill, kidang ijazah mawad, mak ki haga wad pengakuwan, di Indonesia jo makkung ti pakay kik ijazah ni makkung langgakh.

Faktor EGO.
Pendidikan langgakh, spesifik di dunia jurnalisme, bahasa Indonesia nalom, kidang acak, papikha tahun terakhir hijjo, kaban ni awak media injuk mak panday/lupa di bahasa Indonesia.
Halok layin mak panday ataw lupa, kattu ya sangun senghaja haga ngiwak(ngangkat) ko basa(daerah) ni tenggalan.
Mak cukup tak isan khayya, iklan tv khik radio, mak luput moneh jadi khang ni tiyan ngemaksako idealisme ni tiyan, edialisme penjajah, mak pati ni hakal ni, cukup tak budaya ni tiyan khayya say cakak. Kik senangun haga, lapah pay tiyan keliling nusantara jo, lagi lamon budaya di nusantara jo say pekhallu ti iwak(angkat) ko, kidang mawad, mak disan angon ni penjajah, budaya bakhih kemayangan kik hak lebbon.

Dibbah jo papikha cittu kata/istilah, say jadi produk ni awak media khik iklan, say wad akhir-akhir hijjo :

- anjlok, lebih kukhang khetti ni : 1.turun drastis, 2.terjerembab
- di gadang-gadang, lebih kukhang khetti ni : di harap-harap
- roso/rosa, lebih kukhang khetti ni : perkasa

kik perbendaharaan kata ni khadu wad di lom bahasa Indonesia, khasani mak pekhallu lagi ngeluwah ko bahasa daerah!

Salah kodo kik sikap ni tiyan goggoh khanno ..........?
Pekhallu kodo wad penyaringan istilah jak daerah say sukuni dominan ..........?

Pekhallu wad pengendalian.
Dang ulih ngekhasa lamon hak haga lelajuwan, bahasa Indonesia say jadi bahasa pekhsatuwan, seharus ni pagun jadi pegungan di lom bubangsa khik bunegakha, kippak khappa ya juga khasa nasionalisme pagun pekhallu, dang sappay dominan ni suku tertentu malah nimbul ko kecemburuan sosial, khasani mak bijaksana, guway/kegiatan say cakupan ni(skala) nasional, kidang tihattakh di haya an ni pakhwatin say khamik, mak sekali ngeddok nilai pekhsatuwan khik nasionalisme, uccuk-uccuk ni, masyakhakat say ngekhasa suku ni cutik(minoritas) ngekhasa nuppang di bumi khik negakha ni tenggalan, padahal kham khadu wad ikrar(pembukaan UUD 45) bahwa asing ya tuppah(bentuk) ni penjajahan di lambung bumi jo harus ti lebbon ko, kik mak hati-hati, pagun wad khayya daerah di Indonesia jo say ngilu merdeka.

Kearifan lokal.
Indonesia jo mak kik ngeddok budaya, say wad budaya so yaddo da daerh-daerah say wad di wilayah negara kesatuan republik indonesia(nkri), kekuatan budaya daerah hinno tanno say jadi nyawa/jiwa ni kebudayaan Indonesia, masalah ni tanno, kelamonan masyakhakat Indonesia jo makkung dapok ngebabagi khasa, kapan ya ngebila budaya daerah ni tenggalan, kapan khasa nasionalisme ni ti pakay.
Ngapubalah kearifan lokal, lebih kukhang khetti ni kik nukhud sikam; mengakui tradisi, adat istiadat, say wad di masing-masing provinsi, tradisi khik adat istiadat no, jadi say di lom pakay say ti sebut budaya, budaya say di maksud yaddo da budaya ni suku asli say wad di provinsi hinno, di provinsi Lappung suku aslini yaddo da suku Lappung, mula ni haga mak haga, suka mak suka, budaya Lappung jadi jukhagan lamban(tuan rumah) di tanoh Lappung jo.

Budaya daerah bukembang dipa?
Say paling mudah kham nunjuk ko jakhi, budaya daerah tuwoh khik balaq di khang say ti sebbut provinsi, ulih api? yu nangun seharus ni disan, kippak wad suku ni daerah hinno di provinsi bakhih, pagun daerah anjak/asal ni, say meggung tanggung jawab say paling balaq, lestakhi mawad ni budaya ni daerah hinno.

Acuwan khik pusat budaya.
Kik wad hulun haga neliti, belajakh atau memahami budaya Lappung, tattuni tiyan haga mak haga khatong mid tanoh Lappung jo, khanno moneh jama daerah bakhih, say wad kepentingan tattu ni khatong mid di provinsi say sesuway jama budaya asal say jadi tujuwan.
Suku Lappung say jadi pewaris tunggal ni kebudayaan Lappung, kippak ya kah cutik(minoritas), pekhallu wad khang, wad ruwang, wad dukungan khusus ni anjak pemekhittah provinsi khik DPRD Lappung, dang sappay senginah ni ya minoritas(kippak di daerah ni tenggalan), hak haga laju tikacay ulih ngatasnama ko demokrasi, misal ni : wad tim keseniyan Lappung, say nutuq(berpartisipasi) guway di luwah Lappung, khayya kinjuk pentas/parade kebudayaan nusantara, ataw api gawoh lah gellakh ni, ya tiyan massa gelekhan tampil/nengah, hak ngeluwah ko takhi keccak ataw campur sari, layin ngeluwah ko senni(budaya) Lappung.

kik kham mak bugaggan masang penakkis jak tanno, keseniyan khik budaya Lappung, balaq kemungkinan ni haga di gatti ko(berganti) jama kesiniyan khik budaya anjak luwah Lappung, ulih api, khadu lamon artikel di papikha media massa, say ngujay kon bahwa, suku bakhih say wad di Lappung jo ngakhasa, selama hijjo tiyan jadi warga kelas khua, ngakhasa sebagay warga pendatang.

Sebennokh ni anggopan hinno, berbanding terbalik dengan kenyataan, sebab api, jak segi ekonomi, pendidikan ataw ya kesempatan bu usaha, mak ngeddok bida ni, suku bakhih ataw suku Lappung, unyin ni suku wad hak khik kesempatan say goggoh, tergantung jak kemampuwan, kecerdasan khik kecakapan masing-masing jamma, malahan suku bakhih say wad di tanoh Lappung jo pukaya-kaya, kik temmon tiyan warga kelas khuwa, mak ngeddok cekhita ni, tiyan dapok jadi sarjana, mak ngeddok tiyan say jadi aparatur pemekhittah, ti liyak kham khayya, armada angkutan ni tiyan khusus ni angkutan darat(Bis/Angkot), merajai sakakejjung ni khang laya say wad di tanoh Lappung jo, api lagi kik kham haga ngaliyak di pasakh, ruko, moll, ataw ya pusat perbelanja an say bakhih, suku Lappung kodo say nguwasai ni, kik temmon, cuba ti hitung pay, pikha jamma Lappung ni say wad disan .... ?
Hak haga pagun ngukhang ???

Kik ulih tiyan ngaliyak keseniyan khik budaya Lappung sattokh(selalu) tampil paling hadap, makhi tiyan bu anggopan budaya Lappung jo jadi anak emas, hak laju tiyan ngakhasa jadi warga kelas khuwa, pengkhasa khik anggopan ni tiyan no, salah hejjong gellakh ni. Haga hukhik khik balaq dipa kidah budaya kham Lappung, kik mak di tanoh Lappung jo.
Kik tiyan mak nakhima budaya Lappung selalu ti hahumbu, khappa haga laju ni budaya Lappung jo, akik ti papupuk khisok payah haga cakak, payah nyellak ko badan khik payah mahengas, di cacekkik lamon ni budaya bakhih. Di ukhusan budaya jo, mak dapok ti tatawakh, dija nangun berlaku hukum, budaya asli(pribumi) ataw pendatang, mahap khayya, nagun khanno hejjong ni.

Suku Lappung khadu goggoh jamma nuppang, ti liyak jak segi api ya ni, cuba ti pennyin ko pay, suku Lappung kik haga tiliyak jak sosial budaya, sosial politik, khadu haga mak dapok menggakhik(nyaris tidak ada ruang gerak), api mula khanno haku ;

pekhtama : jamma Lappung, bubasa Lappung kik di lingkungan pekkon khayya, khanno moneh di anak, kik hulun tuha ni nyellang, sanak mak lagi panday cawa Lappung, ya tikkak mata ni di alam wawwah jo tuppak ti tawway bahasa Indonesia, ulih lingkungan ni tiyan layin Lappung ataw alasan ni, katubbang payah kanah kak tiyan sekula, mak panday bahasa Indonesia. Hinno lagi di anak, khappa kak di uppu jimmoh saway?

kekhuwa ni : katti ni wad pemilu langsung, khasa kesukuwan jadi tambah subur, say nyalon(caleg) nulis ko pesan khik slogan di poster, makay bahasa daerah ni, makhi poster hinno ti pasang ko dipa-ipa, hakhapan ni nyin massa dukungan jak suku ni tenggalan, khanno moneh di say milih, ulih ngekhasa sesuku jama caleg, mak mekekh-mekekh lagi, mak ngeliyak program ni api, pukuk ni asal say suku, pekhallu ti dukung, akibat ni api, kik suku ni tiyan suku mayoritas, khadu tattu tiyan mennang, kik tiyan mennang tiyan bu kuwasa.
Lagi di kampanye ni gawoh, si caleg no jinna kah peduli di suku ni khayya, khappa ya kak mennang kanah, khadu dapok tipasti ko, mak ya peduli di suku bakhih khusus ni suku khik budaya Lappung.

Anjak sebab akibat say khadu ti ujay ko datas no, sangun mak mudah budaya kham khusus ni bahasa Lappung jo, haga bukembang khik memasyarakat(temakay) di tengah suku bakhih, tok ko haga di suku bakhih, jamma lappung ni gawoh, tanno lamon say mak panday cawa Lappung. Ibakhat ni ya khacun, khadu pakhik(menyebar) di unyin ni badan, ibakhat ni kani an, ya khadu jadi khah khik daging, mak ngeddok ubat khik mak dapok ti khubah, kidang kippak ya khayya, bacak sayuk jak mak sekali, payu kham jejama ngemulay ni, moloh ngemulay jak awwal, ti mulay anjak "nol" kekalaw ya wad ulih.


0 komentar:

Posting Komentar

javascript:void(0)